همان طور کـه پیداست کمتری پیدا مـی‌شود کـه از دیدن رنگین‌کمان خوشحال نشود و لبخند بر لبانش ننشیند. توصیف رنگین کمان بـه همـین علت درون بیشتر جشن‌هایی کـه برای کودکان برپا مـی‌شود روی صورت آنـها رنگین‌کمان مـی‌کشند. توصیف رنگین کمان درون تزئین کیک تولد، توصیف رنگین کمان پرچم‌هایی کـه در باغ‌ها نصب مـی‌شود و نیز روتختی و ملحفه تصویر رنگین‌کمان بسیـار بـه چشم مـی‌خورد. شاعران زیـادی هم از واژه رنگین‌کمان درون ترانـه‌های خود استفاده کرده‌اند. بعلاوه، رنگین‌کمان درون افسانـه‌های قومـی و اجدادی کشورهای مختلف وجود دارد.
اما رنگین‌کمان دقیقا چگونـه پدیده‌ای هست و چطور ظاهر مـی‌شود؟
شاید عجیب بـه نظر برسد، اما رنگین‌کمان فقط یک خطای چشمـی است. وقتی نور بـه قطرات آب برخورد مـی‌کند رنگین‌کمان تشکیل مـی‌شود. بر اثر این برخورد نور شکسته و در پشت قطره بازتاب مـی‌شود. نور هنگام خروج از قطره نیز بار دیگر درون زوایـای مختلف بازتاب مـی‌یـابد.
شاید فکر کنید چون رنگین‌کمان پدیده شناخته‌شده‌ای هست پس خود بـه خود همـه چیز را درباره آن مـی‌دانیم، اما بـه راستی این طور نیست. اکنون چند نکته را کـه احتمالا درباره آنـها نشنیده‌اید با یکدیگر مرور مـی‌کنیم.
در انتهای رنگین‌کمان یک کوزه پر از طلا وجود دارد!
یکی از معروف‌ترین افسانـه‌های قدیمـی کـه درباره رنگین‌کمان گفته مـی‌شود این هست که درون انتهای آن یک کوزه پر از طلا وجود دارد کـه یک لِپِرکان از آن نگهبانی مـی‌کند. لپرکان یک موجود افسانـه‌ای درون اساطیر ایرلند هست که بـه شکل پیرمردی کوچک اندام با کت و کلاه بـه تصویر کشیده مـی‌شود. این افسانـه مـی‌گوید: توصیف رنگین کمان درون گذشته‌های دور، وایکینگ‌هایی کـه در ایرلند زندگی مـی‌د از راه غارتگری روزگار مـی‌گذراندند. آنـها ثروتی را کـه با زور و چپاول بـه دست آورده بودند درون مکان‌های مختلف دفن مـی‌د که تا دست هیچ بـه آنـها نرسد، اما وقتی ایرلند را ترک د بخشی از غنایم خود را جا گذاشتند. لپرکان‌ها این گنج‌های پنـهان را یـافتند. آنـها وقتی فهمـیدند وایکینگ‌ها این ثروت را از راه نادرست اندوخته بودند، دیگر نتوانستند بـه هیچ انسانی اعتماد کنند. بعد از آن به منظور این کـه هیچ انسانی نتواند بـه گنجی کـه حالا آنـها از آن خود مـی‌دانستند دست پیدا کند، همـه طلاها را دوباره درون اعماق زمـین درون قسمت‌های مختلف جزیره پنـهان د. اکنون گمان مـی‌رود هر وقت رنگین‌کمان ظاهر مـی‌شود، انتهای آن دقیقا همان محلی هست که لپرکان‌ها یکی از کوزه‌های طلا را دفن کرده بودند! اما هر کـه به جستجوی انتهای رنگین‌کمان رفته درون نـهایت دست خالی برگشته است، چون هیچ نمـی‌تواند انتهای آن را پیدا کند.
رنگین‌کمان نیمدایره‌ای است
درست هست که شکل هندسی رنگین‌کمان نیمدایره بـه نظر مـی‌رسد، اما درون واقعیت رنگین‌کمان یک دایره کامل را تشکیل مـی‌دهد. بعد چرا ما بـه جای دایره کامل فقط یک نیمدایره مـی‌بینیم؟
وقتی از روی زمـین بـه رنگین‌کمان نگاه مـی‌کنیم، فقط نوری را کـه به وسیله قطرات آب بالای افق بازتاب شده مـی‌بینیم. بـه همـین علت نیمـه پایینی و پنـهان رنگین‌کمان مشاهده نمـی‌شود. به منظور دیدن دایره کامل رنگین‌کمان حتما خلبان باشید یـا سرنشین هواپیما، آن وقت این امکان را دارید که تا نیمـه پایینی افق را هم ببینید و دایره کامل رنگین‌کمان به منظور شما ظاهر شود. گاهی اوقات ایستادن درون مکان‌های بلند یـا درون قله کوه نیز راه حل مناسبی است. از آنجا کـه رنگین‌کمان دایره‌ای شکل هست هیچ انتها و پایـانی به منظور آن ممکن نیست. وقتی حرکت مـی‌کنید بـه نظر مـی‌رسد رنگین‌کمان هم با حرکت شما جابه‌جا مـی‌شود، چون نوری کـه باعث تشکیل رنگین‌کمان شده همـیشـه درون فاصله و زاویـه مشخصی از شما قرار دارد.
رنگین‌کمان هفت رنگ دارد
تعداد رنگ‌هایی کـه در رنگین‌کمان مـی‌بینید بستگی بـه این دارد کـه چگونـه بـه آن نگاه مـی‌کنید. درون مدرسه یـاد گرفتیم کـه رنگین‌کمان شامل هفت رنگ است. این رنگ‌ها بـه ترتیب عبارتند از: قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش. اینـها دقیقا همان رنگ‌های طیف مرئی هستند. قرمز بیشترین طول موج و بنفش کمترین طول موج را دارد. بعضی دانشمندان نیز فکر مـی‌کنند کـه دو رنگ نیلی و آبی آن‌قدر بـه هم شبیـه هستند کـه تشخیص آنـها چندان ساده نیست، اما رنگین‌کمان فقط بـه این هفت رنگ محدود نمـی‌شود. حتما مـی‌پرسید بقیـه رنگ‌ها مثل صورتی یـا قهوه‌ای کجاست؟ جالب هست بدانید این رنگ‌ها و بسیـاری رنگ‌های دیگر درون رنگین‌کمان وجود دارد. رنگین‌کمان از بیش از یک مـیلیون رنگ تشکیل شده کـه البته همـه آن به منظور انسان قابل رؤیت نیست.
همـه آدم‌ها دقیقا یک رنگین‌کمان را مـی‌بینند
یکی دیگر از ویژگی‌های جالب درباره رنگین‌کمان این هست که هیچ وقت دو نفر دقیقا یک رنگین‌کمان را نمـی‌بینند! شاید فکر کنید دقیقا همان رنگین‌کمانی را مـی‌بینید کـه بغل دستی‌تان دارد تماشا مـی‌کند. حتی ممکن هست آنچه را مـی‌بینید توصیف کنید و نفر دیگر هم تائیدتان کند و بگوید او هم دقیقا مثل شما مـی‌بیند. اما مطمئن باشید هر دو نفرتان مثل هم نمـی‌بینید!
علت این هست که وقتی بـه رنگین‌کمان نگاه مـی‌کنید، یعنی دارید نوری را مـی‌بینید کـه در قطرات آب بالای افق بازتاب یـافته است، اما افقی کـه شما مـی‌بینید همـیشـه با بغل دستی‌تان فرق دارد. بـه عبارت دیگر، مرکز کمان درون یک خط فرضی از چشم ناظر بـه سمت خورشید قرار دارد و چون دو ناظر هیچ وقت نمـی‌توانند دقیقا درون یک نقطه مکانی قرار بگیرند، بعد هیچ وقت دقیقا یک رنگین‌کمان را نمـی‌بینند. شاید باورتان نشود، اما واقعیت این هست که حتی هر دو چشم یک ناظر هم دو رنگین‌کمان مختلف را مـی‌بیند.
رنگین‌کمان همـیشـه بعد از باران اتفاق مـی‌افتد
دلایل قانع‌کننده به منظور این ادعا وجود دارد کـه رنگین‌کمان فقط درون هوای بارانی اتفاق مـی‌افتد. به منظور تشکیل رنگین‌کمان لازم هست در هوا قطرات آب وجود داشته باشد. درون مرحله بعد حتما نور با زاویـه مناسب بـه این قطرات بتابد. اگر این اتفاق بیفتد، شاهد یک رنگین‌کمان زیبا خواهید بود!
اما قطرات آب ممکن هست به بسیـاری دلایل دیگر غیر از باران درون هوا وجود داشته باشد. درون مکان‌هایی کـه آبشار وجود دارد مقدار زیـادی از قطرات آب بر اثر برخورد با صخره‌ها درون هوا پراکنده مـی‌شود یـا مثلا درون هوای مـه‌آلود یـا شبنم دار نیز قطرات آب درون هوا وجود خواهد داشت. اصلا مـهم نیست این قطرات آب از کجا مـی‌آید، اما این نکته را هم فراموش نکنید کـه در همان لحظه نور خورشید حتما با زاویـه مناسب بتابد. زاویـه تابش مناسب که تا حداکثر ۴۲ درجه محاسبه شده است، درون غیر این صورت رنگین‌کمان درون پایین خط افق بازتاب خواهد یـافت. اگر همـه این شرایط مـهیـا شود باز هم لازم هست آفتاب پشت سر شما باشد که تا بتوانید رنگین‌کمان را ببینید.
رنگین‌کمان درون هر ساعتی از روز اتفاق مـی‌افتد
شاید فکر کنید احتمال بـه وجود آمدن رنگین‌کمان درون هر ساعتی از روز یکسان است، چون صبح، ظهر و غروب درون هر زمانی از روز ممکن هست بعد از بارش باران یـا مـه‌آلود شدن هوا آفتاب دربیـاید. کاملا درست فکر مـی‌کنید، اما معمولا احتمال بارندگی درون اواخر بعدازظهر بسیـار بیشتر از اوایل صبح یـا نیمـه‌های روز است. بـه همـین علت احتمال مشاهده رنگین‌کمان هنگام غروب و پایـان روز بیشتر است. از طرفی، زاویـه تابش نیز درون این زمان بسیـار مناسب است. البته آنچه گفته شد بیشتر درون ماه‌های گرم‌تر سال صدق مـی‌کند، چون درون ماه‌های سردتر خورشید چندان اوج نمـی‌گیرد و رنگین‌کمان ممکن هست در نیمـه‌های روز هم دیده شود. از طرفی، ابرها و بالطبع بارندگی معمولا از غرب بـه شرق حرکت مـی‌کند؛ این درون حالی هست که خورشید از مشرق طلوع و در مغرب غروب مـی‌کند. درون یک صبح بارانی، درون حالی کـه خورشید از سمت مشرق درون حال طلوع هست برای دیدن رنگین‌کمان حتما رو بـه مغرب و پشت بـه خورشید بایستید، اما اواخر بعدازظهر همـه چیز برعاست. خورشید درون مغرب درون حال غروب هست و درون این حالت به منظور دیدن رنگین‌کمان حتما رو بـه مشرق بایستید.
شما نمـی‌توانید خودتان رنگین‌کمان درست کنید
اصلا این طور نیست! اگر خوب فکر کنید یـادتان مـی‌آید حتما درون دوران کودکی این کار را انجام داده‌اید. همـه کاری کـه باید انجام دهید این هست که شیلنگ آب را باز کنید و پشت بـه آفتاب بایستید. سپس فشار آب را طوری تنظیم کنید کـه آب بـه اندازه مناسبی افشانـه شود. بعد با دقت نگاه کنید، درون مـیان افشانـه‌های آب یک رنگین‌کمان ظاهر خواهد شد.
اما به منظور این کـه با یک آزمایش علمـی رنگین‌کمان درست کنید بـه یک ظرف کم‌عمق، مقداری آب، کاغذ سفید و یک آینـه احتیـاج دارید. ابتدا ظرف را که تا نیمـه از آب پر کنید و آینـه را طوری درون آب قرار دهید کـه نور خورشید بـه آن قسمت آینـه کـه داخل آب فرورفته برخورد کند. سپس کاغذ سفید را بالای آینـه درون زوایـای مختلف حرکت دهید که تا این کـه رنگین‌کمان روی کاغذ ظاهر شود. این آزمایش فقط درون روزهای آفتابی جواب مـی‌دهد، اما اگر هوا ابری بود هم مـی‌توانید بـه جای نور خورشید از نور چراغ قوه استفاده کنید.
شما نمـی‌توانید رنگین‌کمان را از بین ببرید
همان طور کـه مـی‌شود رنگین‌کمان درست کرد، این امکان هم وجود دارد کـه آن را از بین ببریم! فقط کافی هست یک عینک آفتابی از نوع پولارایز (به معنی قطبی شده) تهیـه کنید و آن را بـه حالت عمودی جلوی خودتان نگه دارید. رنگین‌کمان پدیده‌ای هست که باعث قطبی شدن پرتوهای نور درون سطح عمودی مـی‌شود؛ یعنی همـه پرتوهای نور درون یک جهت بـه ارتعاش درمـی آید. عینک‌های آفتابی قطبی شده نیز بـه همـین ترتیب عمل مـی‌کند. این عینک‌ها از ورود بازتاب‌ها و تابش‌های خیره‌کننده کـه از سطح آب یـا سایر سطوح مسطح کـه در جهت افقی قطبی شده‌اند جلوگیری مـی‌کند. بـه عبارت دیگر، عینک‌های قطبی شده فقط پرتوهای عمودی نور را بـه چشم راه مـی‌دهند و مانع ورود پرتوهای افقی مـی‌شوند. نکته اینجاست کـه رنگین‌کمان عینک‌های قطبی شده قابل رؤیت است، اما اگر همـین عینک‌ها را بـه حالت عمودی بگیرید، یعنی جهت قطبی شدنشان را از عمودی بـه افقی تغییر دهید آن وقت پرتوهای نور از رنگین‌کمان بـه چشم شما وارد نخواهد شد؛ گویی اصلا رنگین‌کمانی وجود ندارد.
رنگین‌کمان فقط روزها اتفاق مـی‌افتد
به رنگین‌کمانی کـه شب‌ها اتفاق مـی‌افتد رنگین‌کمان قمری مـی‌گویند. رنگین‌کمان قمری وقتی تشکیل مـی‌شود کـه نور بازتاب یـافته از ماه بـه قطرات آب موجود درون هوا برخورد کند. به منظور این کـه رنگین‌کمان قمری شکل بگیرد ماه حتما کامل باشد و همان طور کـه پیشتر هم گفته شد قطرات آب درون هوا وجود داشته باشد. از آنجا کـه در مناطق گرمسیری مثل جزایر کارائیب و هاوایی بارش‌ها اغلب که تا هنگام غروب ادامـه مـی‌یـابد، رنگین‌کمان قمری درون این مناطق بسیـار معمول است، اما رنگین‌کمان قمری کمرنگ تر از رنگین‌کمان عادی است، چون شدت نور ماه از نور خورشید کمتر است، اما دقیقا همان رنگ‌ها را دارد. چون درون تاریکی تشخیص رنگ‌ها دشوارتر است، رنگین‌کمان قمری عموما سفید دیده مـی‌شود، اما اگر از همان لحظه با تکنیک نوردهی و عکاسی درون شب عبگیرید حتما یک رنگین‌کمان رنگی درون عکس‌تان ثبت خواهد شد.
رنگین‌کمان‌های چندتایی درون انیمـیشن‌ها وجود دارد
خیر! رنگین‌کمان ممکن هست چندتایی باشد. رنگین‌کمان دوتایی وقتی اتفاق مـی‌افتد کـه نور درون داخل قطره آب دوبار بازتاب پیدا کند. درون این حالت رنگین‌کمان دوم درون بالای رنگین‌کمان اصلی ظاهر خواهد شد و نسبت بـه رنگین‌کمان اصلی کمرنگ‌تر است. بـه علت بازتاب دوم، ترتیب رنگ‌ها نیز برعخواهد شد. یعنی قرمز درون قسمت داخلی و بنفش درون قسمت بیرونی کمان خواهد بود.
رنگین‌کمان سه‌تایی وقتی اتفاق مـی‌افتد کـه نور درون داخل قطرات آب سه بار بازتاب شود. به منظور مشاهده رنگین‌کمان سه‌تایی حتما رو بـه خورشید بایستید، چون درون این حالت خورشید درون مرکز رنگین‌کمان قرار دارد. مشاهده رنگین‌کمان‌های سه‌تایی بـه مراتب دشوارتر است؛ چون هم حتما به خورشید نگاه کنید و هم این کـه رنگین‌کمان‌های سه‌تایی گسترده و کمرنگ هستند. دیدن رنگین‌کمان‌های چهارتایی از رنگین‌کمان‌های سه تایی هم دشوارتر است.
این پدیده وقتی اتفاق مـی‌افتد کـه نور درون داخل قطره آب به منظور چهارمـین بار بازتاب مـی‌شود. به منظور مشاهده این نوع رنگین‌کمان نیز حتما به سمت خورشید بایستید، اما چون خیلی کمرنگ هست به آسانی دیده نمـی‌شوند.
اما قضیـه بـه اینجا ختم نمـی‌شود: دانشمندان توانسته‌اند درون محیط آزمایشگاه یک رنگین‌کمان ۲۰۰ تایی درست کنند، یعنی رنگین‌کمانی کـه از ۲۰۰ بار بازتاب نور درون داخل قطره آب تشکیل شده است!
howstuffworks / مترجم: صدف دژآلود
[جام جم آنلاین - 10 باور غیرعلمـی درباره رنگین‌کمان توصیف رنگین کمان]نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Wed, 13 Jun 2018 08:46:00 +0000